Οι δυο ειδικοί στην οστεοαρχαιολογία και τη βιολογική ανθρωπολογία, η Isabelle Crevecoeur και η Aurore Schmitt, ήταν παρούσες από την έναρξη των ανασκαφών της περιοχής του νεκροταφείου (Ζώνη 1 & 9) στο Σίσι διευθύνοντας μια μεγάλη ομάδα ανθρωπολόγων.

Η προσεκτική παρατήρηση και καταγραφή των ανθρώπινων καταλοίπων καθώς και των συσχετιζόμενων τεχνουργημάτων, μας επέτρεψε να αποκαταστήσουμε με ακρίβεια και ασφάλεια τις επιτάφιες ενέργειες και να θέσουμε τα θεμέλια για την ερμηνεία των ταφικών πρακτικών. Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε ακολουθεί τις συστάσεις που έχουν προταθεί από τον οστεοαρχαιολογικό επιστημονικό κλάδο που αναπτύχθηκε στη Γαλλία τις τελευταίες τρεις δεκαετίες (Boulestin & Duday, 2006), ο οποίος έχει αλλάξει πλήρως τις αρχές της οστεολογικής ανάλυσης (Duday, 2009). Έχει ως στόχο να συνδέσει τη θέση των σκελετικών καταλοίπων με την αρχική τοποθέτηση του σώματος και το ταφικό πλαίσιο. Η μεθοδολογία που προτείνεται συνδυάζει γνώσεις από τον τομέα της βιολογίας σχετικά με το πώς αποσυντίθεται το ανθρώπινο σώμα με λεπτομερείς παρατηρήσεις του αρχαιολογικού πλαισίου στο πεδίο. Μελετά τον τρόπο με τον οποίο η διαδικασία της αποσύνθεσης αλληλεπιδρά με το δομημένο ταφικό περιβάλλον και διαμορφώνει την τελική χωρική διάταξη των σκελετικών καταλοίπων, η οποία αποκαλύπτεται τη στιγμή της ανασκαφής. Επιπλέον, λαμβάνονται υπόψη οι μεταποθετικές διαδικασίες, όπως οι προσχώσεις, η δράση των ριζών, η δραστηριότητα των εντόμων και τα λαγούμια των ζώων. Έτσι, η οστεοαρχαιολογία αποτελεί ένα νέο τρόπο μελέτης των ταφών, όπου οι τεχνικές γνώσεις τίθενται σε εφαρμογή ήδη από το ανασκαφικό στάδιο και διαμορφώνουν τη βάση κάθε ερμηνείας.

Εικ. 1: Λεπτομερής καταγραφή μιας συλλογικής ταφής

Επιχειρεί να μελετήσει και να εξηγήσει κάθε απόκλιση από την ανατομική συνάρθρωση των σκελετών.

Ένα μέρος της ανθρωπολογικής μελέτης σχετίζεται επίσης με τη βιολογική αναγνώριση των ανθρώπινων καταλοίπων (προσδιορισμός ηλικίας θανάτου, φύλου, μετρικές και μη-μετρικές μεταβλητές, παθολογίες κ.λπ.). Τα δεδομένα αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να ερμηνεύσουμε τη χωρική κατανομή και οργάνωση των ταφών. Ο βιολογικός προσδιορισμός των ανθρώπινων αυτών καταλοίπων μπορεί επίσης να προσφέρει πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα, τις συνθήκες διαβίωσης και τις συμπεριφορές των Μινωιτών.

Παράδειγμα: Ταφικός Χώρος 1.11

Πρόκειται για ένα ευθύγραμμο χώρο που διαιρείται σε δύο τμήματα από έναν τοίχο, ο οποίος πιθανά χρονολογείται στην ΠΜ ΙΙΑ.

Εικόνα 2: Χώρος 1.1 & 1.12, διαδοχικές αποθέσεις τεσσάρων ατόμων στον Χώρο 1.11.

Ο Χώρος 1.11 περιείχε μια διαταραγμένη συλλογική ταφή, η οποία βρισκόταν στο βορειοανατολικό τμήμα του δωματίου και σε δύο πιθοειδή αγγεία. Παρόλο που σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχουν σαφείς ανατομικές συνδέσεις, η ανθρωπολογική ανάλυση επιτρέπει τον συσχετισμό αρκετών οστών σύμφωνα με τα μετρικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά. Τα ανθρώπινα κατάλοιπα αντιστοιχούν σε τουλάχιστον τέσσερα άτομα. Όλα τα ανατομικά μέρη είναι παρόντα ακόμα και τα μικρότερα οστά, όπως τα οστά των άνω και κάτω άκρων, γεγονός που υποδεικνύει ότι πρόκειται για μια πρωτογενή απόθεση. Η συγκέντρωση των κρανίων σε ένα μέρος της απόθεσης και η αναδιοργάνωση των οστών ενός ατόμου υποδεικνύει ότι η τοποθεσία αυτή χρησιμοποιούνταν για διαδοχικές πρωτογενείς αποθέσεις και ότι τμήματα των ήδη θαμμένων ατόμων απομακρύνονταν ή αναδιατάσσονταν ώστε να δημιουργηθεί περισσότερος χώρος για τους νέους νεκρούς.

Έχει αναγνωριστεί μια ποικιλία πρακτικών κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου χρήσης του νεκροταφείου (από την Πρωτομινωική ΙΙΑ μέχρι τη Μεσομινωική ΙΙ), οι οποίες ποικίλλουν από πρωτογενείς ατομικούς ενταφιασμούς (όπου η αποσύνθεση λαμβάνει χώρα στον χώρο της αρχικής αποσύνθεσης του σώματος) μέχρι συλλογικές ταφές (διαδοχικοί ενταφιασμοί), καθώς και δευτερογενείς αποθέσεις (που αφορούν στη μετατόπιση των οστών ανεξαρτήτως της ταφικής τελετουργικής διαδικασίας) και δευτερογενείς ταφές (αποτέλεσμα διπλής ταφικής τελετουργίας).

Isabelle Crevecoeur

(UMR 5199, PACEA, Πανεπιστήμιο του Μπορντώ 1, Γαλλία)

& Aurore Schmitt

(UMR 7268, ADES, Πανεπιστήμιο Aix-Marseille, Γαλλία).

Βιβλιογραφία

• Boulestin B. and H. Duday. 2006. “Ethnology and archaeology of death: from the illusion of references to the use of a terminology.” Archaeologia Polona 44: 149-169.
• Duday, H. 2009. The Archaeology of the Dead. Lectures in Archaeothanatology. Οξφόρδη: Oxbow .